POCZĄTKI WINOGRODNICTWA I WINIARSTWA W TOKAJU
Źródła pisane dowodzą o istnieniu tradycji winiarskich w Tokaju już w XIII wieku. Według dzisiejszej wiedzy pierwsza wzmianka o tutejszych winnicach znajduje się w akcie nadania ziemi wydanym w 1252 przez króla Bélę IV., jednak z dużą dozą prawdopodobieństwa możemy stwierdzić, że winorośl uprawiano tu i produkowano z niej wino znacznie wcześniej. W tym okresie rozpoczęto drążenie charakerystycznych dla regionu piwnic. Wówczas osadzono tu włoskich lub „łacińskich” winiarzy, o których pamięć zachowała się w nazwach miejscowości (np. Bodrogolaszi, Olaszliszka).
Na początku XVI wieku na tereny Pogórza Tokajskiego przybyli osadnicy z okupowanego przez Osmanów Sremu. W latach 50. XVI wieku międzynarodowych rynkach pojawiło się wino tokaj. Polscy kupcy w dużej liczbie przybuli do regionu, zaś tokajskie wina zaczęto sprowadzać również na dwór cesarski. Nazwa aszú pojawiła się po raz pierwszy w 1571 roku w testamencie rodziny Garay.
Złotym okresem w historii regionu są rządy rodu Rakoczych w XVII wieku. Książęta ufundowali w regionie liczne piwnice i zamki, duże posiadłości czerpały znaczne korzyści z handlu winem, w tym okresie powstały także pierwsze regulacje Pogórza Tokajskiego, zaś w parlamencie wydano rozporządzenie na temat zbiorów gron aszú.
W XVIII wieku, około 1730 roku, stworzono klasyfikację winnic regionu, czyli spis parceli w każdej miejscowości, sporządzoną przez Mátyása Béla. Dekret monarchy z 1737 roku określił granice regionu oraz ustanawiał przepisy apelacyjne. Dzięki temu Tokaj stał się pierwszym zamkniętym regionem winiarskim na świecie. W tym okresie wino tokajskie jest drogocennym napojem królów i arystokracji europejskiej, którego renomę utrwalają nie tylko kupcy, ale także najwybitniejsi poeci, pisarze, muzycy (Voltaire, Goethe, Schubert i wielu innych).
Pod koniec XIX wieku pojawiła się tu filoksera, niszcząc 90% winorośli. Traktat z Triannon pozbawił Węgry dwie trzecie dotychczasowej powierzchni, zaś niewielka część tokajskiego regionu winiarskiego została zaanektowana przez Czechosłowację, zaś dzieła zniszczenia dopełniła gospodarka socjalistyczna.
Od czasu transformacji ustrojowej region przeszedł radykalne zmiany. Na nowo zdefiniowano tradycyjne gatunki win, zaś coraz większego znaczenia nabierają wina wytrawne, jednoparcelowe oraz musujące. W 2002 roku UNESCO wpisało Region Winiarski Tokaju na Listę Światowego Dziedzictwa.
POŁOŻENIE
Region winiarski Tokaj znajduje się w północno-wschodniej części Węgier. W południowej części regionu spotykają się rzeki Bodrog i Cisa, zaś jego naturalne granice o długości 87 km i szerokości 3-4 km wyznacza trójkąt oparty o góry Sátor-hegy, Kopasz-hegy i Vár-hegy. Do regionu winiarskiego należy 27 miejscowości: Abaújszántó, Bekecs, Bodrogkeresztúr, Bodrogkisfalud, Bodrogolaszi, Erdőbénye, Erdőhorváti, Golop, Hercegkút, Legyesbénye, Makkoshotyka, Mád, Monok, Olaszliszka, Rátka, Sárazsadány, Sárospatak, Sátoraljaújhely, Szegi, Szegilong, Szerencs, Tarcal, Tállya, Tokaj, Tolcsva oraz Vámosújfalu. Winorośl rośnie tu na 5800 hektarach, zaś niemalże całość upraw stanowią jasne odmiany.
WYJĄTKOWE TERROIR
Aktywność wulkaniczna w górach Zemplén rozpoczęła się 15 milionów lat temu i zakończyła 9 milionów lat temu. W regionie znajdziemy szeroką gamę skał wulkanicznych – ryolit, tuf riolitowy, andezyt, bazalt, ryodacyt, dacyt, zeolit – co czyni go niezwykle zróżnicowanym geologicznie miejscem. W winnicy można napotkać różne warstwy skalne w promieniu kilkuset metrów, a najlepszych parcelach można wykryć nawet dziesiątki różnych warstw gleby. Gleby dzięki wysokiej zawartości składników mineralnych są bogate w potas, magnez i inne mikrooelementy. Około 5% regionu winiarskiego pokrywa less powstały po okresie wulkanicznym, który nagrzewa się szybciej, więc wegetacja w tych częściach wcześniej się rozpoczyna. Różne warstwy gleby poprzez bogatą zawartość składników mineralnych przyczyniają się do złożoności mikrobiomu. Dzięki tym cechom można tu produkować wysokiej jakości wina z pojedynczych parceli.
KLIMAT
Region winiarski charakteryzuje się klimatem kontynentalnym, z licznymi obszarami o różnym mikroklimacie ze względu dzięki wpływie cieków wodnych oraz zróżnicowanej topografii. Klimat jest chłodny, ze średnią roczną temperaturą +9-10ºC, średnią temperaturą +21ºC w lipcu i -3ºC w styczniu, ze słonecznym latem i suchą, słoneczną jesienią. Ciepłe powietrze napływa do regionu z Wielkiej Niziny Węgierskiej, góry zaś zapewniają ochronę, a jesienne mgły znad Cisy i Bodrogu sprzyjają rozwojowi szlachetnej, z której słynie okolica. Roczna średnia opadów wynosi 600 mm.
ODMIANY WINOROŚLI
W regionie winiarskim Tokaj do produkcji win cichych i musujących dopuszczone są wyłącznie odmiany białe: furmint, hárslevelű, kabar, kövérszőlő, zéta oraz żółty muskat.